Bij vele koorleden zit de Rubenskantate van Benoit alweer ver weg. Het zinnetje “Moeder van Ru-ubens, op u-u zij-ijn wij-ij, zijn wij fier” kan echter zo terug uit ieders geheugen opgediept worden, al was het maar om zijn raadselachtigheid. Nu we weer iets gaan zingen waarin Rubens figureert is het moment aangebroken om dit mysterie op te lossen.
Rubenskantate - Vlaanderens Kunstroem
Het was niet Peter Benoit die deze onsterfelijke zin dichtte. Dat was Julius De Geyter.
Alles begon met een opdracht van het Antwerpse stadsbestuur, dat ter gelegenheid van de 300ste verjaardag van hun beroemde kunstenaar een groot Rubensfeest wou organiseren: “Opstel van een Vlaamsch kantaat (…) De heer De Geyter zal aangezocht worden (het gedicht) op te stellen en de heer P. Benoit het muziek. Toegestaan aan den 1° eene vergoeding van fr. 500 en aan den 2° eene van fr. 1.000."
U leest het goed: het woord bleek maar half zoveel waard als de toon.
De wieg van PP
De Geyter kwam – net als ik – uit het plattelandsdorp Lede en migreerde naar Antwerpen. Van een kleine naar een grote(re) mentale wereld, zou men kunnen zeggen. Hij raakte er zeer bevlogen door de Vlaamse zaak. Maar hij was ook een beetje tegendraads.
Er was tot in het midden van de 19de eeuw veel discussie over de geboorteplaats van Rubens. Die werd geclaimd door het stadje Siegen in Westfalen, ten koste van Antwerpen, waar beide ouders Rubens vandaan kwamen. Een Nederlandse archivaris (van de Nederlanders moet je het hebben) bewees in 1861 dat PP Rubens op 28 juni 1577 in Siegen geboren was. Een tegenvaller voor de Metropool :-(
Het is een moederverering!
De twist in het verhaal lag voor de hand want die moeder van Rubens, die was natuurlijk wel Antwerps. En wat voor een vrouw was Maria Pypelinckx! Het was een uitzonderlijke power woman, eigenlijk goed voor een soort zaligverklaring. Lang verhaal kort: terwijl haar man wegens overspel (met Anna, de echtgenote van Willem Van Oranje aka De Zwijger) in Siegen gevangen zat, hield zij het huishouden overeind. Dat deed ze verder toen hij overleed en zij terug naar Antwerpen kwam.
(Het had een spannende serie voor het latere Netflix kunnen worden.)
Moeder van Rubens, op u zijn wij fier
‘Aa moeder’, zal De Geyter dus gedacht hebben bij het uitschrijven van Vlaanderens Kunstroem. Ik breng daar tersluiks een ode aan de alleenstaande moeder!
Maar waarom o waarom, Julius, hebt gij niet “Maria Pypelinckx, op u zijn wij fier!” in uw tekst gezet? Voor de toondichter zou dat ritmisch geen bal uitgemaakt hebben. Was het dan toch te moeilijk om een uitzonderlijke vrouw bij naam en toenaam te vermelden? Stond daarover iets in uw contract? Hield uw mannelijke trots u tegen? Komaan, man, als Ledenaar zijn we groter dan dat!
Dus: Ma-ri-a Py-pe-linckx, op u-u zij-ijn wij-ij zijn wij fier! Omdat u gedurende 9 maanden een toekomstig genie in uw baarmoeder huisvestte. Omdat u uw Pieter Paultje naar Antwerpen bracht, hem een goede opleiding liet volgen, hem naar de Latijnse school liet gaan. Kortom, alles deed om van hem een groot kunstenaar te maken. Onze oprechte dank!
Ann D’Haese – T11
De waarheid en niets dan de waarheid: ‘Moeder van Rubens’ slaat op Antwerpen, waar de beroemde kunstenaar vanaf zijn tiende woonde, groeide en een hele grote meneer werd.